İstanbul'da Deprem Sonrası Kentsel Dönüşüm İhtiyacı ve Finansman Çözümleri
İstanbul’da yaşanan 6,2 büyüklüğündeki deprem, kentsel dönüşüm ve riskli yapı stoku konularını yeniden gündeme getirdi. Uzmanlar, İstanbul'da 1,5 milyon konutun yenilenmesi gerektiğini ve 700 riskli konutun acil dönüşüm gerektirdiğini belirtti. Dönüşüm sürecinin en büyük engeli ise finansman sorunları olarak öne çıkıyor.
Kamunun sağladığı kaynakların yetersiz olduğunu vurgulayan uzmanlar, yeni finansman kaynaklarına ihtiyaç duyulduğunu ifade etti. Kamu-özel işbirlikleri ve minimal imar artışlarının, dönüşüm sürecine katkı sağlayabileceği önerildi. Ayrıca, KDV, tarife ve ücretlerde tam muafiyet sağlanmasının engelleri kaldıracağı belirtildi.
Ekonomik Yetersizlik ve Dönüşüm Süreci
Kentsel dönüşüm uzmanı Mimar Dr. Nihat Şen, dönüşüm sürecinde karşılaşılan en büyük sorunların başında ekonomik yetersizliğin geldiğini belirtti. Şen, “Alan bazlı kendi kaynağından çıkan projelere ihtiyacımız var ki bunun uygulamaları var” dedi. Bu tür projelerin gerçekleştirilmesi durumunda, daha yaşanabilir ve güvenli binalara ulaşılabileceği ifade edildi.
Şen, dönüşüm sürecinin vatandaşların konfor alanlarından feragat etmesi gerektiğini vurguladı. “Metrekare derdine takılmamak gerekiyor” diyerek, dönüşümün bir milli güvenlik meselesi olduğunu belirtti. Bu süreçte, can güvenliğinin öncelikli konu olması gerektiği ifade edildi.
Belediyelerin Rolü ve Paydaşların Katkısı
Belediyelerin, dönüşüm sürecinin başlatılmasında ve arabuluculuk görevini üstlenmesinin önemine dikkat çekildi. Şen, “Belediyeler bu sürecin başlatılmasında, yapımında ve arabuluculuk vazifesi görerek vatandaş ile müteahhit arasında sıkıntı yaşanmadan her türlü paketi hazırlayacak ve sorunu çözecek kurum olmalıdır” dedi.
Bu süreçte, mülk sahipleri, sivil toplum kuruluşları ve meslek odalarının da dahil olması gerektiği vurgulandı. Dönüşüm sürecinin vatandaşlara net ve şeffaf bir şekilde anlatılması gerektiği belirtildi. Dirençli kentsel oluşumun sağlanabilmesi için zihinsel dönüşümün de gerçekleştirilmesi gerektiği ifade edildi.
Finansman Modelleri ve Çözüm Önerileri
Anadolu Yakası İnşaat Müteahhitleri Derneği (AYİDER) Başkanı Hakan Şişik, kentsel dönüşüm finansmanının sağlıklı bir süreç için kritik olduğunu belirtti. Şişik, “Kentsel dönüşüm finansmanı oluşmadığı sürece sağlıklı bir süreçten söz edemeyiz” dedi. Kamu-özel işbirlikleri ve minimal imar artışlarının, dönüşüm sürecine katkı sağlayabileceği önerildi.
Şişik, KDV, tarife ve ücretlerde tam muafiyet sağlanmasının dönüşümün önündeki engelleri kaldıracağına dikkat çekti. Bu sayede, kamuya ait finansman kaynaklarının daha etkin kullanılabileceği ifade edildi. Dönüşüm sürecindeki yapılar ruhsat harçlarından muaf olmasına rağmen, çeşitli ücretlerin alındığı belirtildi.
İmar Artışı ve Daire Paylaşımı Modelleri
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Kurucu Başkanı Sinan Türkkan, imar artışı ile çözümün mümkün olmadığını belirtti. Türkkan, “Çeşitli modeller olabilir. Mesela, diyelim ki 10 daireli bir binada hak sahipleri ilave 5-10 metrekareden vazgeçtiğinde, apartman çok küçülmeden 2 daire daha çıkabiliyor” dedi. Bu modelin, maliyetleri düşürebileceği ifade edildi.
Türkkan, dönüşüm sürecinin hızlandırılması için çeşitli önerilerde bulundu. Kentsel Dönüşüm Finansman Bankası kurulması, 6306 sayılı yasanın güncellenmesi ve planlı alanlarda net cümleler kullanılmasının önemine dikkat çekildi. Ayrıca, riskli binaların kiralanması veya satılmasının engellenmesi gerektiği vurgulandı.